Verbod op plastic voor eenmalig gebruik in Nederland: De belangrijkste vragen & antwoorden over de maatregelen

De wereldwijde trend is duidelijk: plastic voor eenmalig gebruik wordt steeds verder teruggedrongen, omdat de voordelen en de impact op het milieu uit balans zijn. In Duitsland moeten in horecagelegenheden al herbruikbare alternatieven worden aangeboden. Maar hoe reageren andere landen op de hoge mate van milieuvervuiling door plastic voor eenmalig gebruik?

Nederland heeft beloofd om het gebruik van plastic voor eenmalig gebruik drastisch te verminderen en zo een voorbeeld te stellen voor een duurzame toekomst. Hier lees je hoe dit er concreet uitziet, wat de regels zijn in ons buurland en wat dit betekent voor de Nederlandse foodservice-industrie.

Achtergrond van het Nederlandse verbod op plastic voor eenmalig gebruik

Plastic bekers en wegwerpbekers staan symbool voor onze wegwerpcultuur. Het gebruik ervan vervuilt niet alleen het milieu, maar vormt ook een bedreiging voor wilde dieren. Het verbod op plastic voor eenmalig gebruik is bedoeld om deze gevaren te minimaliseren. Volgens het Nederlandse Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat worden in Nederland elke dag 19 miljoen bekers en verpakkingen weggegooid na eenmalig gebruik. De Nederlandse overheid erkende de noodzaak van actie en heeft in de loop der jaren een uitgebreide strategie ontwikkeld om dit probleem te beteugelen. Op basis van de Single-Use Plastics Directive ((EU) 2019/904) over de vermindering van de impact van bepaalde plastic producten op het milieu, wil de Nederlandse overheid nu actief bijdragen aan de vermindering van plastic afval. De Nederlandse overheid werkt onder andere aan een duurzame toekomst door bekers voor eenmalig gebruik en verpakkingen met een plastic coating te verbieden.

Wat zijn de regels voor het verbod op plastic voor eenmalig gebruik in Nederland?

Welke regels van toepassing zijn, hangt af van het aanbod en de situatie waarin de wegwerpverpakkingen worden uitgegeven. We bekijken het plastic verbod voor eenmalig gebruik in Nederland aan de hand van verschillende scenario's waarin verschillende regels gelden.

1. in de horeca

Of een klant op locatie eet of drinkt, moet anders worden bekeken dan wanneer de klant het eten en drinken ophaalt of laat bezorgen. Stel, je bent een cateraar in Nederland. Dan geldt voor jou het volgende:

Afhalen en bezorgen:

Als een klant in Nederland eten en/of drinken bestelt om af te halen of de bestelling laat bezorgen, moet hij of zij ofwel betalen voor de wegwerpverpakkingen zolang ze plastic bevatten, of als alternatief moet hij of zij het herbruikbare alternatief gebruiken met een retoursysteem of zijn of haar eigen verpakkingen meenemen om te vullen. Als cateraar in Nederland ben je verplicht om de toeslag voor wegwerpverpakkingen apart op de factuur te vermelden en moet je de optie van een herbruikbaar alternatief aanbieden.

Ter plaatse vervormen:

Als een klant in Nederland eten en drinken bestelt om op locatie te vervormen, mag je als horecaondernemer in Nederland tot eind 2023 eten en drinken serveren in wegwerpverpakkingen om je voorraad wegwerpverpakkingen te verkleinen. Daarna wordt het gebruik van plastic wegwerpverpakkingen voor het serveren op locatie verboden. Je moet dan herbruikbaar, afwasbaar servies aanbieden of je klanten toestaan hun eigen containers mee te nemen en te laten vullen.

2. supermarkten, detailhandel en kiosken

In supermarkten, bakkerijen, slagerijen, groentewinkels of kiosken waar geen warpactiviteiten op het terrein plaatsvinden, d.w.z. geen terras, tafels of bar, betalen klanten voor plastic wegwerpverpakkingen waarin verpakte etenswaren en dranken kant-en-klaar zijn en geen verdere bereiding nodig hebben. Dit omvat bijvoorbeeld ijskoffie, maaltijdsalades of sandwiches. Voedsel dat bijvoorbeeld in de magnetron moet worden opgewarmd voordat het wordt vervormd, valt hier niet onder en mag zonder extra kosten in plastic verpakkingen worden verkocht. Ook hier moet de wegwerpverpakking met plastic inhoud apart op de factuur worden vermeld. Zodra een winkelier in deze categorie de mogelijkheid biedt om ter plekke te vervormen, mogen daar vanaf 2024 geen wegwerpverpakkingen met plastic inhoud meer worden uitgegeven en moet de winkelier herbruikbare opties aanbieden of klanten toestaan hun eigen verpakkingen mee te nemen.

3 Kantoren, bedrijven, instellingen

Voor kantoren, bedrijven en instellingen die mogelijk een kantine of cafetaria hebben, geldt het verbod op plastic wegwerpverpakkingen vanaf 2024. Vanaf het nieuwe jaar moeten hier afwasbare bekers, glazen, servies en bestek worden verstrekt. Er kan ook een herbruikbaar alternatief worden aangeboden of je kunt je eigen bakjes meenemen.

Uitzonderingen op het verbod op plastic voor eenmalig gebruik op locatie in Nederland

Er zijn twee uitzonderingen waarbij bedrijven plastic verpakkingen voor eenmalig gebruik mogen gebruiken. De eerste uitzondering zijn zorginstellingen of gesloten instellingen zoals ziekenhuizen. Vanwege veiligheids- en hygiënevoorschriften mogen zij plastic verpakkingen voor eenmalig gebruik blijven gebruiken zolang deze worden gebruikt voor patiëntenzorg op locatie. Het bezoekersrestaurant van een dergelijke instelling is uitgesloten van deze uitzondering en valt onder de regelgeving voor catering.

De tweede uitzondering betreft bedrijven die een inzamelsysteem opzetten voor hoogwaardige recycling. Hoogwaardige recycling verwijst naar het inzamelen en opnieuw verwerken van de ingezamelde verpakkingen zodat er nieuwe verpakkingsmaterialen voor voedsel, zogenaamde voedselcontactmaterialen, van kunnen worden gemaakt. Tot nu toe kwam alleen PET in aanmerking voor hoogwaardige recycling, maar bedrijven moeten kunnen aantonen dat ze in 2024 een inzamelingspercentage van 75% behalen van kunststofverpakkingen voor eenmalig gebruik en in 2027 een inzamelingspercentage van 90% of meer. Om gebruik te maken van deze vrijstelling moet vooraf een melding worden gedaan bij de ILT, de Inspectie Leefomgeving en Transport. Bovendien brengt het opzetten van een inzamelsysteem voor hoogwaardige recycling zeer hoge kosten met zich mee en wordt daarom alleen aanbevolen voor zeer grote bedrijven.

Wanneer geldt het verbod op plastic voor eenmalig gebruik in Nederland?

In het algemeen zijn er twee belangrijke data: Het verbod op plastic voor eenmalig gebruik in Nederland voor vervorming op locatie gaat in op 1 januari 2024. De regeling voor de prijsstelling van eenmalige verpakkingen met plastic inhoud voor afhaalmaaltijden en -dranken geldt vanaf 1 juli 2023. De ILT zal vanaf deze data toezien op de naleving van de nieuwe regelgeving en is van plan om bij niet-naleving handhavingsmaatregelen te nemen, bijvoorbeeld in de vorm van een boete.

Welke prijzen gelden voor wegwerpverpakkingen met plastic inhoud?

Nederlandse bedrijven zijn vrij in de keuze van de prijs voor plastic verpakkingen voor eenmalig gebruik. De regelgeving van de Nederlandse overheid geeft alleen richtlijnen die Nederlandse bedrijven als richtlijn kunnen gebruiken. Volgens deze richtlijnen zou een wegwerpbeker of een wegwerpbeker met plastic inhoud 0,25 € kunnen kosten; voor een maaltijd die in meerdere verpakkingen kan worden verpakt, zou 0,50 € moeten worden betaald en voor verpakkingen met één portie groenten, fruit, yoghurt, broodbeleg of saus zou 0,05 € moeten worden betaald.

Naast het apart vermelden van de kosten voor wegwerpverpakkingen op de factuur, moeten Nederlandse bedrijven letten op de juiste btw-tarieven bij de verkoop van wegwerpverpakkingen. Op de verpakking is hetzelfde btw-tarief van toepassing als op het product in de verpakking. Dit betekent bijvoorbeeld dat een plastic wegwerpbeker voor een kopje koffie 0,25 € plus 9% btw kost (tarief voor voedsel, koffie en frisdrank in Nederland). Een plastic wegwerpglas waarin wijn of bier wordt verkocht kost 0,25 € plus 21% btw (tarief voor alcoholische dranken in Nederland).

Op welke wegwerpverpakkingen en verpakkingen voor eenmalig gebruik is het verbod op plastic voor eenmalig gebruik in Nederland van toepassing?

Alle wegwerpverpakkingen die geheel of gedeeltelijk van plastic zijn gemaakt, vallen onder het verbod op plastic voor eenmalig gebruik. Hieronder vallen ook alle papieren verpakkingen die gecoat zijn met plastic of bioplastic of toegevoegde polymeren bevatten.

Welke wegwerpverpakkingen mogen in Nederland gratis aan klanten worden meegegeven?

Herbruikbare bekers en verpakkingen, zelfs als ze van plastic zijn, flexibele voedselverpakkingen zoals folie en zakken en wegwerpverpakkingen van plasticvrije materialen zoals hout of papier zonder plasticinhoud zijn vrijgesteld van het verbod op plastic voor eenmalig gebruik en mogen daarom gratis aan eindgebruikers worden overhandigd.

Overigens: Onze #IAMPLASTICFREE to-go bekers van 100% cellulose en zonder coating vallen dus niet onder het verbod op plastic voor eenmalig gebruik in Nederland en kunnen zonder extra kosten aan klanten worden meegegeven. Meer over onze bekers vind je hier.

Hoe wordt het verbod op plastic voor eenmalig gebruik in Duitsland geïmplementeerd?

Nederland staat niet alleen in de strijd tegen plastic voor eenmalig gebruik. In Duitsland, net als in de hele EU, is het verbod op plastic voor eenmalig gebruik sinds juli 2021 van kracht. Als je geïnteresseerd bent in het onderwerp en meer wilt weten, raden we je het artikel over het verbod op plastic voor eenmalig gebruik 2021 aan, waar je handige tips vindt over hoe je plastic in het dagelijks leven kunt vermijden.

Sinds begin 2023 zijn herbruikbare alternatieven ook verplicht in de horeca in Duitsland. Dus als Duitsland dit voorbeeld zou volgen en net als Nederland een verbod op plastic voor eenmalig gebruik zou instellen, zou de infrastructuur voor herbruikbare alternatieven al aanwezig zijn, in ieder geval in de cateringsector. Een verbod op of een prijsverhoging van plastic voor eenmalig gebruik voor snelle consumptie onderweg stimuleert bewuster gedrag en een bewustere omgang met voedsel en leidt er misschien indirect toe dat er minder vraag is naar producten die klaar zijn voor de verkoop, waardoor plastic afval voor eenmalig gebruik kan worden voorkomen.

In dit opzicht kunnen we in Duitsland veel leren van ons buurland Nederland en de ontwikkeling van deze nieuwe maatregelen observeren en er lessen uit trekken. Als u ondertussen wilt rondkijken naar het juiste herbruikbare alternatief voor uw cateringbedrijf, hebben we hier een spannende vergelijking van herbruikbare systemen samengesteld.

Onze conclusie: het Nederlandse verbod op plastic voor eenmalig gebruik is een goede weg naar een plasticvrije toekomst

Het plasticverbod voor eenmalig gebruik in Nederland is meer dan alleen een wettelijke maatregel. Het is een brede omschakeling door een breed scala aan instellingen en een grootschalige harmonisatie en herstructurering van de herbruikbare infrastructuur in Nederland.

Restaurateurs, winkeliers en eindconsumenten moeten zich realiseren dat vanaf 1 januari 2024 eenmalige verpakkingen met plastic inhoud verboden zijn voor consumptie op locatie in Nederland en dat er aparte kosten in rekening worden gebracht voor eenmalige verpakkingen met plastic inhoud bedoeld voor onderweg. Daarnaast betekent de verplichting om herbruikbare alternatieven aan te bieden een grote, en niet alleen financiële, verandering in de infrastructuur van veel kleine bedrijven.

Afgezien van het kostbare opzetten van een inzamelsysteem voor hoogwaardige recycling, is er voor veel bedrijven geen ontkomen aan de nieuwe regelgeving om plastic voor eenmalig gebruik in Nederland terug te dringen en vroeg of laat zal het de moeite waard zijn om de kwestie onder de loep te nemen om het individuele, best mogelijke alternatief voor plastic voor eenmalig gebruik voor het betreffende bedrijf te vinden.

Op het eerste gezicht lijkt de regelgeving voor het verbod op plastic voor eenmalig gebruik in Nederland ingewikkeld, maar wij geloven dat zodra elk bedrijf zijn weg heeft gevonden met de regelgeving, deze verandering veel plastic voor eenmalig gebruik en dus plastic afval kan voorkomen en een stap kan betekenen naar een plasticvrije toekomst voor Nederland.